ट्याङ्कदेखि ड्रोनसम्म : बदलिँदो युद्धकौशलबीच यूक्रेन–रुस युद्धको वास्तविक स्थिति

काठमाडौं , सन् २०२२ मा सुरु भएको यूक्रेन–रुस युद्ध तीन वर्ष पार गर्दा, विश्वले अपेक्षा गरेको द्रुत युद्ध अन्त्यको सम्भावना झनै टाढिँदै गएको छ। दुई मुलुकबीचको सैन्य टक्कर अब केवल सीमातिरको भिडन्त होइन—१ करोडभन्दा बढी जनताको बासस्थान गुमाएको, लाखौँ सैनिक ज्यान गुमाएको र युरोपकै सुरक्षा संरचना हल्लाएको, आधुनिक समयको सबैभन्दा लामो र सर्वाधिक विनाशकारी युद्धमा रूपान्तरण भइसकेको छ। पछिल्ला तथ्यांकले देखाउँछ—रुसले २० प्रतिशत यूक्रेनी भूभागमा नियन्त्रण बढाइरहेका बेला, यूक्रेन आफ्नो अस्तित्वकै लागि जीवन–मृत्युको संघर्षमा उत्रिएको छ।

रुसको नियन्त्रणमा १९–२० प्रतिशत यूक्रेनी भूभाग

हालसम्म रुसले करिब ११५,६४३ वर्ग किलोमिटर भूभाग नियन्त्रणमा राखेको छ, जुन यूक्रेनको कुल भूभागको लगभग १९–२० प्रतिशत बराबर छ।
सन् २०२५ को अक्टोबरदेखि नोभेम्बरसम्म मात्र रुसले २५८ वर्गमाइल नयाँ क्षेत्र कब्जा गरेको छ, जसको अन्तिम साता मात्र १२८ वर्गमाइल विस्तार भएको छ।

विश्लेषकहरूका अनुसार, यी प्रगतिहरू ‘छोटो गतिका तर निरन्तर’ भएका छन्, जसले युद्धलाई अझै दीर्घकालीन बनाइरहेको छ।

सैनिक क्षति : तीन वर्षमै सात लाखभन्दा बढी रूसी र चार लाखभन्दा बढी यूक्रेनी सैनिकको मृत्यु वा घाइते

तीन वर्षको अवधिमा दुवै पक्षले अत्यधिक मानवीय र उपकरणीय क्षति भोगेका छन्।

रुसका क्षति

• सैनिक मृत्यु/घाइते : ७,९०,००० भन्दा बढी

• सैन्य उपकरण नोक्सानी : २३ हजार ३८१ वस्तु (ट्याङ्क, बख्तरबन्द, विमान आदि)

यूक्रेनका क्षति

• सैनिक मृत्यु/घाइते : करिब ४,००,०००

• उपकरण क्षति : १० हजार ४८५ भन्दा बढी

विशेषज्ञहरूका अनुसार, यो आधुनिक इतिहासकै सबैभन्दा महँगो र क्षतिपूर्ण युद्धमध्ये एक भइसकेको छ।

नागरिकको पीडा : १४ हजारभन्दा बढी मृतक, १ करोडभन्दा बढी विस्थापित

नागरिक मृत्यु

• यूक्रेन : १४,५३४ भन्दा बढी

• रुस : करिब ७,१७५

विस्थापन संकट

• कुल विस्थापित यूक्रेनी : करिब १ करोड ६ लाख

  • आन्तरिक विस्थापित : ३७ लाख

  • विदेश पलायन : ६९ लाख

• रुसबाट बाहिरिएका : राजनीतिक तथा आर्थिक कारणले करिब ८ लाख मानिस देश छोडेका

मानव–अधिकार संस्थाहरूले संरचना ध्वंस, विद्युत् तथा स्वास्थ्य सेवा अवरुद्ध, तथा कडा मौसमबीच विस्थापितहरू ठूलो जोखिममा परेका चेतावनी दिएका छन्।

२०२५ सम्मको युद्ध मोर्चा : ड्रोन युद्ध, क्षेप्यास्त्र आक्रमण र ऊर्जा–संरचनामा निरन्तर प्रहार

२०२५ भरि दुवै पक्षले आधुनिक हतियार, ड्रोन प्रणाली र लामो दूरीका क्षेप्यास्त्रको प्रयोग तीव्र रूपमा बढाएका छन्।

• रूसले ऊर्जा केन्द्र, रेलमार्ग, आवासीय क्षेत्र तथा सैन्य आधारभूत संरचनामा निरन्तर प्रहार गरिरहेको छ।

• यूक्रेन पनि प्रतिआक्रमणमा उत्रिँदै, सीमापार आक्रमण तथा ड्रोन प्रत्युत्तरमार्फत रूसी संरचनालाई निशाना बनाइरहेको छ।

• अग्रपंक्ति शहरहरू—डोनेट्स्क, लुहान्स्क, खार्किभ, खेरसोन र जपोरोझिया—मध्ये धेरै स्थानहरू वर्षौँदेखि स्थिर तर अत्यन्तै हिंस्रक युद्धक्षेत्र बनेका छन्।

विश्लेषकहरूले यसलाई “थकित तर अडिग युद्ध” (war of attrition) का रूपमा परिभाषित गरेका छन्।

आर्थिक प्रभाव : दुवै देश दबाबमा, तर पुनर्निर्माणको चुनौती यूक्रेनमा झनै गहिरो

युद्धले यूक्रेनको उद्योग, संरचना, ऊर्जाका स्रोत, यातायात र कृषि क्षेत्रमा व्यापक धक्का पुर्‍याएको छ।

• औद्योगिक उत्पादन कमजोर

• बजेट घाटा बढ्दो

• पुनर्निर्माण लागत खरबौँ डलरको हुने अनुमान

रुसमा पनि अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिबन्ध, श्रम अभाव र युद्ध–खर्चले अर्थतन्त्रमा दबाब बढाएको देखिन्छ।

कूटनीतिक अवस्था : शान्ति–संवाद मन्द, युद्धको अन्त्य अझै अनिश्चित

विभिन्न देशहरू बीच मध्यम मार्ग खोज्ने प्रयास भइरहे पनि,

• भू–भागको स्वामित्व,

• सुरक्षा ग्यारेन्टी,

• सैन्य सहायता,

• तथा युद्ध–अपराध अनुसन्धानका मुद्दाले शान्ति–वार्तालाई जटिल बनाइरहेका छन्।

यो अवस्थाले “निकट भविष्यमा युद्ध रोकिने सम्भावना कम” रहेको संकेत गर्छ।